«Па ручнiку, што з роднай хаты, мы пазнаем сваю Радзiму»

    Мы знаходзiмся у музейным кутку «Вышыўкi i ткацтва».

Як вы бачыце ў экспазiцыi нашай выставы даволi бачнае i пачэснае месца займаюць ручнiкi. «Гавораць»  з вучнямi, з наведвальнiкамi «музейныя» ручнiкi даволi зразумелай мовай па-майстэрску выкананых узораў, на дзiва  ўдала падабраных фарбаў.  Не зразумее iх толькi той, хто не ўмее адчуваць.

Мамiн ручнiк –

Белая дарога у вечнасць

Усе яе жыцце – патканае надзеямi

Усе яе надзеi – пабiтыя градам болю

Увесь яе боль – падшэрхлая скарынка цярпення

Усе яе цярпенне – крона магутнага радаводнага дрэва

Трымаю аберуч святыню –

Мамай сатканы ручнiк

З кутасамi надзеi i веры –

I не веру, што некалi гэтае сонейка зойдзе

Н. Загорская

«Мамiн ручнiк»

Якiя трывожныя думы!  Якая жальба!  Якiя хвалюючыя i балючыя радкi»

Чаму гэты смутак перадаецца i  нам?

Паспрабуем адказаць на гэтыя пытаннi, прасачыушы шлях ручнiка з дня мiнулага ў дзень сенняшнi.

Ручнiк – прадаўгаваты кавалак тканiны абрадавага, дэкаратыўнага i ўтылiтарнага прызначэння. Шырыня яго звычайна 1 – 3 м. На Беларусi вядомы з глыбокай старажытнасцi, з часоў з’яўлення ткацтва. Ручнiкi ткалi на кроснах – ткацтва на кроснах пашыралася з ХII – ХIII стагоддзяў – з iльняных, баваўняных нiтак, аздаблялi ўзорыстым натыканнем, вышыўкай, вязанымi i плеценымi карункамi, прошвамi, махрамi.

Для арнаменту характэрны прамалiнейнасць абрысаў даволi буйных матываў, прастата і яснасць узораў, спакойны рытм чаргавання аднародных элементаў, сiметрыя малюнка. Значэнне матывау звязана з такiмi спрадвечнымi паняццямi, як дабро, святло, жыцце, урадлiвасць. Яны ўспрымаюцца таксама, як знакi сонца, агню, зямлi, неба, вады, святла.

Беларускi ручнiк у лепшых сваiх узорах дае прыклад высокамастацкай  тканiны з ярка выяўленым характарам аздаблення.  Своеасаблiвасць яго – у выкарыстаннi льныных нiтак для фонавага палатна i баваўняных нiтак для ўзорыстага ўтка, у чырвонай аднаколернасцi  ўзораў, хаця i адцененых невялiкай колькасцю чорнага тону, у перавазе геаметрычнага арнаменту, у арыгiнальных вырашэннях кампазiцый, размешчаных у большасцi  па гарызантальнай восi.

Ручнiкi былi абявязковым атрыбутам у вясельных, радзiнных, пахавальных абрадах: на iх прымалi народжаных, яны уваходзiлi ў пасаг нявесты, былi неабходнай часткай падарункаў нявесты жанiху, сватам, родным жанiха, iх перавязвалi цераз плячо свата, пасцiлалi пад ногi маладым у час вянчання; на ручнiках апускалi труну у магiлу, iх павязвалi на магiльны крыж.

(урывак экскурсіі)

Г.В.Волчак, настаўнік беларускай мовы і літаратуры